Get Adobe Flash player

Młynówka Królewska

Udostępnij

Młynówka Królewska - sztuczne, nieistniejące dzisiaj koryto rzeki Rudawy, powstałe z decyzji Władysława Łokietka w 1237 r. Wody Rudawy z Mydlnik do centrum Krakowa sprowadził na polecenie króla budowniczy Mikołaj Gerlak, wznosząc również kamienny młyn zwany Górnym (najważniejszy młyn z okresu świetności Młynówki Królewskiej - posiadał łącznie 10 kół). Woda w celach gospodarczych, pitnych i obronnych została doprowadzona wówczas aż do kościoła Dominikanów przecinając w poprzek Rynek Główny.

fot. Roman Tracz


image

Młynówka przepływając przez urodzajne ziemie Łobzowa nawadniała je skutecznie dzięki czemu powstawały tu liczne ogrody warzywne, zasilała stawy hodowlane i sadzawki, które wchodziły w skład fortyfikacji obronnych miasta, oraz gromadziły wodę dla zwiększenia wydajności młynów. Za czasów Kazimierza Wielkiego dobudowano dwa kolejne młyny drewniane. Młynem w ówczesnych czasach nazywano wszelkie urządzenia napędzane siłą wody - zarówno te do mielenia zboża i krup jak i wyrobu słodu czy sukna oraz garbowania skór. Aby zapewnić mieszkańcom rozwijającego się miasta stały i łatwy dostęp do wody wybudowano w 1399 roku wodociąg - rurmus. System młynówek zasilający miasto w wodę został zniszczony podczas potopu szwedzkiego. W późniejszym okresie naprawiono jedynie prawą odnogę przepływającą przez przedmieście Garbary. W rezultacie głównym źródłem zaopatrzenia w wodę krakowian aż do początku XX wieku były studnie wodne. W roku 1903 po powodzi, która wyrządziła najwięcej szkód, w centrum miasta podjęto decyzję o zasklepieniu koryta Młynówki. Niespełna dziesięć lat później przekierowano Rudawę na dzisiejszy kanał uchodzący do Wisły w okolicy klasztoru Norbertanek.  Ilustrowany Kuryer Codzienny w roku 1936 wspominał o ważnych inwestycjach na bieżący rok jakim miało być zasklepienie Młynówki Królewskiej. Kanał ten został w większości zasypany i częściowo skanalizowany w latach 1964-1966, niewielka część zachowała otwarte koryto - gdzie znajdują się dzisiaj parkowe ciągi zieleni upamiętniające jego przebieg - w roku 2012 plany zabudowy parku w Łobzowie wywołały silne protesty (zobacz: Ratujmy Młynówkę Królewską). Należy wspomnieć tutaj również iż przebieg Rudawy i Młynówki stanowił naturalny korytarz przewietrzający miasto. Przez coraz bardziej ścisłą zabudowę powodującą likwidację tego typu korytarzy narasta problem miejskiego smogu. Wróćmy jednak do ulicy Karmelickiej - przybudówka znajdująca się pod numerem 15a wyznacza dokładnie miejsce w którym Młynówka Królewska przecinała ulicę. Podczas gruntownego remontu ulicy, najprawdopodobniej doktor Zbigniew Beiersdorf zadbał by w projekcie nawierzchni znalazł się pas bruku wyznaczający ciek młynówki - warto zaobserwować dwa łuki ciemnej kostki brukowej przecinające ulicę.

 

Oprócz wspomnianego zaznaczenia w kostce bruku przed budynkiem "15a" pamiątką po korycie cieku wodnego jest dekiel kanałowy widoczny na zdjęciu. Fotografię oraz rysunek mapy (kliknij w miniaturę mapy aby powiększyć) przygotował dla nas Roman Tracz - Kraków.

 
Bibliografia: Anna Hebda-Małocha, Michał Małocha - Gospodarcza Rola Młynówki Królewskiej w Krakowie i jej wpływ na obecne zagospodarowanie miasta - Czasopismo Techniczne - Wyd. Politechniki Krakowskiej - zeszyt 2-Ś/2007
Krystyna Pieradzka - Garbary Przedmieście Krakowa (1363 - 1587) - W Krakowie - Druk W. L. Anczyca i Spółki, 1931 r.
Wanda Mossakowska • Anna Zeńczak - Kraków na starej fotografii - Wydawnictwo Literackie Kraków, 1984 r.
Krzysztof Jakubowski - Kraków na starych widokówkach - Agora S.A. 2011 r.
Krzysztof Petrus - Największe przedmieście Krakowa. Zarys Rozwoju Przestrzennego Garbar. Część I - Czasopismo Techniczne - Wyd. Politechniki Krakowskiej - 5-A/2011 r., zeszyt 16, rok 108.
Joanna Bieniarzówna, Jan M. Małecki - Dzieje Krakowa tom 3 - Kraków w latach 1796-1918 - Wydawnictwo Literackie Kraków 1979 r.
Spacerownik Krakowski red. Jerzy Lwiński, Konrad Myślik, Agora SA 2010 r.